Integracja ekonomiczna w regonie Pacyfiku na przykładzie Strefy Wolnego Handlu Australii i Nowej Zelandii

dr Krystyna Żołądkiewicz
Instytu Handlu Zagranicznego
Uniwersytet Gdański

Fragment artykułu zgłoszonego na konferencję pt. Procesy integracyjne w regionie Azji i Pacyfiku, która odbyła się 26 listopada 2008 r. na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.

Zjawisko integracji ekonomicznej jest bardzo widoczną cechą rozwoju powojennych międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Stopniowa eliminacja taryf celnych i innych barier handlowych nie mają wpływu na ograniczanie stanu zaawansowania procesów integracyjnych na świecie. A nawet spowolnienie liberalizacji handlu międzynarodowego na poziomie wielostronnym sprzyja procesowi regionalizacji.

Procesy międzynarodowej integracji ekonomicznej podlegają zmianom ilościowym, jakościowym i strukturalnym. Dynamicznie wzrasta liczba inicjatyw regionalnych ugrupowań ekonomicznych na wszystkich kontynentach. W regionie Pacyfiku już od ponad 25 lat (od 1 stycznia 1983 roku) funkcjonuje Umowa handlowa o bliskich stosunkach ekonomicznych Australii i Nowej Zelandii (ANZCERTA lub CER).

CER jest strefą wolnego handlu, w której liberalizacja obejmuje wymianę towarów i usług między krajami partnerskimi oraz swobodę migracji czynnika ludzkiego, pewien stopień swobody przepływu kapitału a także harmonizację niektórych uregulowań polityki gospodarczej i handlowej. CER dokonał znacznych dostosowań w tym zakresie poprzez liberalizację procedur zakupów państwowych, harmonizację standardów, ujednolicenie niektórych aspektów prawa handlowego i procedur celnych oraz zakaz bezpośrednich subwencji państwowych. Szczególnie innowacyjnym krokiem było zastąpienie stosowania procedur antydumpingowych przez harmonizację odpowiednich przepisów w prawie konkurencji. Pozostają jednak jeszcze sfery, które wymagają liberalizacji. Należą do nich niektóre usługi oraz kwestie liberalizacji związane z przepływem inwestycji, dalszą harmonizacją przepisów, kwarantanną itp. Realizację „czterech wolności” w CER ilustruje poniższe zestawienie:

• towary – pełna liberalizacja osiągnięta w 1990 roku (na 5 lat przed terminem)
• usługi – znaczna liberalizacja osiągnięta w 1990 roku (pozostaje niewielka ilość „wrażliwych” sektorów),
• praca – pełna swoboda migracji i wykonywania zawodu,
• kapitał – znacząca liberalizacja unilateralna (brak specjalnej umowy umożliwiającej usuwanie pozostających jeszcze barier).

Jednocześnie scalenie gospodarek obu krajów nastąpiło bez tworzenia organizacyjnych ram porozumienia integracyjnego, a właściwie przy minimalnym zaangażowaniu na tym polu. Jedyną wspólną instytucją CER są coroczne (lub stosownie do potrzeb) spotkania ministrów handlu obu państw w celu przeglądu funkcjonowania strefy. Poprzedzone są one rozmowami na tematy dotyczące wymiany handlowej i spraw ekonomicznych, prowadzonymi przez urzędników wyższego szczebla z ministerstw handlu obu krajów.

Istotnym aspektem w funkcjonowaniu CER jest istniejąca asymetria w ugrupowaniu. Chociaż obydwa kraje tworzące strefę są państwami uprzemysłowionymi o wysokim poziomie rozwoju i podobnej strukturze wytwarzania, to jednak zróżnicowanie potencjałów powoduje znacznie większe uzależnienie Nowej Zelandii od gospodarki Australii niż odwrotnie. Nowa Zelandia, jako mniejszy partner w stosunkach transtasmańskich, biorąc pod uwagę znaczenie wymiany handlowej i rynku australijskiego dla utrzymania poziomu wzrostu ekonomicznego, nie miała innej alternatywy niż podjęcie procesu integracyjnego z Australią.

Oba kraje miały podobną strukturę przemysłową, w podobny sposób, poprzez produkcję zastępującą import, starały się sprzyjać rozwojowi i dywersyfikacji własnych przemysłów. Celowi temu służyły także cła, kwoty importowe i różnorodne bodźce eksportowe. Formalnym problemem obu krajów były zamknięte i protekcyjne gospodarki. Możemy zatem przyjąć, że to właśnie dzięki CER silnie chronione przez wiele lat sektory przemysłowe Australii i Nowej Zelandii napotkały na zewnętrzną konkurencję. Umożliwiło to racjonalizację tych przemysłów, wzrosła także możliwość uzyskiwania innych korzyści z handlu (np. korzyści skali produkcji). Ogólnie zwiększyło to ich zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej. Podobną rolę CER odgrywa w odniesieniu do sektora usługowego obu krajów.

Aspekt „odległości” i zmian w kosztach transportu niewątpliwie miał także wpływ na rozszerzanie relacji wzajemnych krajów członkowskich CER.