Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w gospodarce Malezji na tle państw Azji Południowo-Wschodniej

mgr Sebastian Domżalski
Departament Azji i Pacyfiku MSZ
Szkoła Główna Handlowa

Fragment artykułu zgłoszonego na konferencję pt. Procesy integracyjne w regionie Azji i Pacyfiku, która odbyła się 26 listopada 2008 r. na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.

Przez ponad 30 lat gospodarki Azji Południowo-Wschodniej zadziwiały świat doświadczając ciągłego i niezwykle dynamicznego wzrostu gospodarczego (często w granicach 9-10% rocznie), który przez Bank Światowy został nawet nazwany „cudem gospodarczym”. Pozwolił on z jednej strony na włączenie tych gospodarek do systemu gospodarki światowej, a z drugiej wywołał ogromne zmiany strukturalne i znaczną poprawę standardów i jakości życia w społeczeństwach tych państw. Wraz ze wzrostem ekonomicznym wydłużyła przeciętna długość życia, spadł poziom ubóstwa i poprawił się poziom edukacji.

Tak spektakularny rozwój ekonomiczny nie byłby możliwy, gdyby nie napływ międzynarodowego kapitału, w tym także w postaci zagranicznych inwestycji bezpośrednich. To on stał się katalizatorem, który pozwolił na restrukturyzację i dynamiczny wzrost gospodarczy krajów Azji Południowo-Wschodniej, a także umożliwił przedsiębiorstwom tego regionu stopniową ekspansję zagraniczną. Jednym z najlepszych przykładów ilustrujących przebieg tego procesu jest przypadek Malezji.

Celem referatu jest analiza tendencji w napływie zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) do Malezji na tle innych państw Azji Południowo-Wschodniej oraz pokazanie trendów rządzących malezyjskim inwestycjami wychodzącymi, ich geograficznej dystrybucji oraz względnego znaczenia relacji inwestycyjnych.

Główną tezą jest twierdzenie, że w ciągu ostatnich 15 lat malezyjskie firmy stały się ważnym źródłem kapitału dla innych państw, w tym szczególnie regionu Azji Południowo-Wschodniej.

Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Malezji na tle państw Azji Południowo-Wschodniej

W latach 70-tych napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) do Azji Południowo-Wschodniej stabilnie rósł. Pomiędzy 1970 a 1979 rokiem wartość inwestycji w regionie uległa ponad 3,5 krotnemu zwiększeniu (z 0,46 mld USD w 1970 r. do 1,7 mld 10 lat później). W ciągu kolejnej dekady trend ten się utrzymywał, a wartość napływu ZIB zwiększyła się prawie 4,5 krotne do 7,5 mld USD. Dynamika napływu była szczególnie duża w drugiej połowie lat 80-tych, kiedy to wynosiła średnio aż 35% rocznie.

W 1990 roku do krajów Azji Południowo-Wschodniej napłynęły zagraniczne inwestycje bezpośrednie na sumę 12 miliardów dolarów, co stanowiło 36% wszystkich ZIB skierowanych w tym roku do krajów rozwijających się. Niektóre kraje (Tajlandia, Malezja, Singapur) otrzymały większą liczbę ZIB niż lepiej rozwinięte gospodarki Japonii czy Korei Południowej. Wzrost napływu ZIB trwał nieprzerwanie do 1996 roku, kiedy to osiągnął on rekordowy poziom prawie 30 mld USD.

Wzrost napływu ZIB do gospodarek Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej został gwałtownie zatrzymany przez wybuch azjatyckiego kryzysu finansowego w latach 1996-1997. Od tego czasu napływ ZIB (poza 1999 rokiem) przez długi czas nie mógł się nawet zbliżyć do rekordowego poziomu z 1996 roku. Rok 2002 był pod tym względem najgorszy – inwestorzy zagraniczni zainwestowali wtedy tylko 15 mld USD, czyli tyle co w 1993 roku. Od tego momentu obserwujemy wzrost napływu ZIB do państw regionu. Poprawa sytuacji w ostatnich latach była na tyle wyraźna, że rok 2005 był rekordowy pod względem napływu ZIB do Azji Południowo-Wschodniej, a strumień finansowy z tytułu ZIB w ujęciu bezwzględnym był dwukrotnie większy niż 3 lata wcześniej.

Wychodzące inwestycje Malezji

Firmy z Azji Południowo-Wschodniej inwestowały za granicą już od połowy lat 70-tych. Do początku lat 90-tych proces ten miał jednak niewielkie znaczenie. Zmiany w rozwoju sytuacji przyniosły dopiero na poziomie międzynarodowym: zakończenie zimnej wojny i sfinalizowanie negocjacji w ramach urugwajskiej rundy GATT, na szczeblu regionalnym stworzenie w 1992 roku ASEAN Free Trade Area (AFTA), a lokalnie intensyfikacja liberalizacji gospodarczej.

Do lat 80-tych XX wieku jedynym państwem z regionu Azji Południowo-Wschodniej, którego zagraniczne inwestycje zostały zarejestrowane w statystykach UNCTAD był Singapur. Ich wartość była jednak niewielka i wynosiła łącznie pomiędzy 1970 a 1979 rokiem 0,5 mld USD. W kolejnej dekadzie poza firmami z Singapuru za granicą inwestować zaczęły również przedsiębiorstwa z państw ASEAN4, w tym największe były inwestycje Malezji. W latach 1980-1989 ich udział w ogólnej wartości inwestycji z Azji Południowo-Wschodniej wyniósł nawet więcej niż Singapuru (45%). W następnych 10 latach udział Malezji w inwestycjach wychodzących z regionu spadł do 25%, a w ciągu pierwszych pięciu lat XXI do 17%. Spadek udziału Malezji był przede wszystkim spowodowany relatywnym wzrostem wartości zagranicznych inwestycji Singapuru, które stanowiły średnio pomiędzy 1990-99 aż 66% ogółu inwestycji wypływających z regionu, a pomiędzy 2000-05 aż 69%.